استفاده از قلمه جهت تکپیر پایه های رویشی سیب

استفاده از قلمه جهت تکپیر پایه های رویشی سیب

پایه های رویشی تجارتی سیب تا حدودی سخت ریشه زا بوده اما بعضی از آنها با استفاده از قلمه چوب سخت و فراهم نمودن بستر ریشه زایی به همراه کاربرد تیمارهای هورمونی قابل تکثیر می باشند. این قلمه از چوب خشبی رسیده در حال استراحت ،پس از ریختن برگ ها و پیش از آغاز رشد در بهار گرفته می شوند. استفاده از قلمه خشبی پایه های رویشی سیب یک از ارزانترین و آسان ترین روش های ازدیاد است . قلمه گیری از چوب های خشبی به آسانی صورت گرفته و به سهولت آسیب نمی بیند ، در صورت لزوم ،فرستادن آنها به نقاط دور دست ، به راحتی ممکن است و در حین ریشه زایی به ابزر ویژ کم و یا ناچیز نیازمند است . به دلیل ارزانی ازدیاد توسط قلمه خشبی ، تاسیس باغ های سیب متراکم که شامل درختان پاکوتاه می گردد، به راحتی امکان پذیر شده و سود قابل توجهی را به همراه خواهد داشت . قلمه خشبی در پایه های رویشی سیب می بایستی به هنگامی که پایه در حال خواب باشد ، یعنی در اواخر پاییز ، زمستان و یا اوایل بهار، از چوبی که در سال قبل رشد کرده ،تهیه کرد. قلمه های خشبی را می بایستی از گیاهان مادری سالم که در زیر آفتاب کامل قرار داشته و رشدی متعادل دارند گرفته شوند. چوبی که برای قلمه انتخاب می شود، می بایستی از قسمت های که رشد میانگیره های بلند غیر عادی دارند گرفته نشود و شاخه های ضعیف درون درخت نیز برای این کار مناسب نیستند . اما چوب هایی که رشد و اندازه ای متوسط دارند ، بسیار مطلوب می باشند .قلمه ،پیش از آن که گیاه جدید بتواند غذای خود را تامین کند ، می بایستی مواد غذایی ذخیره کافی برایغذادهی ریشه و شاخه داشته باشند. معمولا قسمت های وسط و پایین شاخه برای قلمه گیری مناسب ترند. طول قلمه را حدود 25 سانتیمتر در نظر می گیرند تا پس از ریشه دهی بتوان بر روی آنها عمل پیوند انجام داد. بر روی قلمه می بایستی حداقل گره وجود راشته باشد.برش پایینقلمه ،درست در زیر یک گره ، زده می شود . ولی محل برش بالایی می بایستی در حدود 12 تا 25 میلی متر بالای گره باشد. قطر قلمه بین 6 تا 20 میلی متر بسته به مواد گیاهی موجود تغییر می کند. به طور معمول ،تا پیش از کاشت از چندین روش برای آماده سازی وجابجایی قلمه های خشبی پایه های رویشی استفاده می شود.

پینه زایی زمستانه:

در طول دوره رکود ، قلمه ها را با طولی یکنواخت بریده و آنها را به صورت دسته هایی با تعداد مناسب در می آوریم ، که سر آنها همگی در یک طرف باشد، آنگاه آنها را با نوار پلاستیکی محکم می بندیم. این قلمه ها را تا فصل بهار می توان در محلی خنک و مرطوب نگهداری نمود. دسته های قلمه را می توان در هوای آزاد و در محلی با زهکشی خوب ، زیر خاک شنی ،ماسه و یا خاک اره نگهداری کرد. آنها را می توان به صورت افقی و یا عمودی قرار داد، اما در حالت عمودی می بایستی قلمه واژگون باشد و ته قلمه تا چند سانتیمتر (5 سانتیمتر) زیر ماسه قرار گیرد .قلمه ها با 30 سانتیمتر طول تهیه و پس از تیمار هورمونی با ایندول بوتیریک اسید با غلظت 2500ppm به مدت 45 روز در گودال کاشت به صورت واژگون نگهداری می شود تا ریشه ها کاملا ظاهر شوند در این حالت ، ته قلمه در مقایسه با سرشان ، تا حدودی گرمتر بوده و از تهویه بهتری برخوردار خواهد بود.این شیوه ، آغازیدن ریشه را در ته قلمه های پایه های سیب تیمار شده با هورمون های ریشه زایی تسهیل می سازد، در حالی که توسعه جوانه ها را در سر قلمه ، به تعویق می اندازد . به هنگام کشت بهاره ، دسته های قلمه را بیرون آورده و هر کدام را به طوری که سرشان بالا باشد می کارند. در نواحی دارای زمستان معتدل ، غالبا دسته های قلمه را در دوران پینه زایی، در جعبه های بزرگ حاوی ماسه ، خاک اره ،پیت اره، پیت خزه و یا خاک رنده ی مرطوب قرار می دهند و جعبه ها را در ساختمانیبدون وسیله حرارتی و یا در هوای آزاد نگهداری می کنند. اما این عمل ، در نقاطی که زمستانی سخت با دمای زیر صفر دارند ، احتمالا برای قلمه ها حفاظت کافی ایجاد نمی کند، در چنین آب و هوایی برای نگهداری قلمه ها ، یک زیر زمین خنک اما با دمای بالای یخبندان رضایت بخش است. اگر یخچال های بزرگ در اختیار باشد، میتوان قلمه ها را در دوران پینه زایی ، با اطمینان در دمایی حدود 5/4 درجه سانتیگراد تا موقع کاشت نگهداشت.

پینه زایی با دمای گرم:

قلمه های پایه های رویشی در پاییز هنگامی که جوانه ها دوره خواب را شروع کرده و یا در حال ورود به این دوره هستند، تهیه نموده و ته آنها را با مواد هورمونی محرک ریشه زایی تیمار می کنند. سپس در  شرایط مرطوب و دمای نسبتاً گرم (18 تا 21 درجه سانتیگراد) به مدت 3 تا 5 هفته نگهداری می کنند تا آغازیدن ریشه تحریک شود. بعد از آن ، قلمه ها را در خزانه (در آب و همای معتدل )و یا انبار سرد (2 تا 5/4 درجه سانتیگراد ) تا بهار نگهداری می کنند. پژوهش ها نشان داده اند که قلمه های خشبی پایه های گلابی ، هنگامی ریشه زایی خوب داشته که جوانه ها و قلمه ها در زمان پینه زایی ( و آغازیدن ریشه) ، جوانه هایشان در حال استراحت بوده و رشد خود را شروع نکرده و رقابتی برای مواد غذایی وجود نداشته .

پینه زایی به وسیله پاگرما:

این روش ، بهترین روش برای قلمه های خشبی سخت ریشه زای پایه های رویشی سیب و گلابی می باشد. قلمه ها را در پاییز یا اواخر زمستان می گیرند و ته آنها را با مواد شیمیایی ریشه زا (اسید ایندول بوتیریک به غلظت 2500 تا 5000 قست در میلیون ) تیمار می کنند. سپس حدود چهار هفته ، به صورت ایستاده در بسترهای مرطوب و روی پا گرما ، در دمای 18 تا 21 درجه سانتیگراد قرار می دهند. سر قلمه ها باید در معرض هوای آزاد سرد قرار گیرد. بهتر است از وسایل گرمازا در محیط بیرون از بستر ریشه زایی استفاده نشود .در این روش ، انتقال قلمه ها می بایستی پیش از این که جوانه هایشان شروع به رشد کنند، صورت گیرد چرا که این زمان معمولاً مصادف با بیرون زدن ریشه هاست برای پیشگیری از پوسیدن ریشه ها، می بایستی از کاربرد زیاده از حد آب در محیط ریشه زایی دوری کرد. هنگامی که پس از ظاهر شدن ریشه ها ، خاک یا شرایط آب و هوایی برای کشت مناسب نیست،بهتر است که ریشه ها در بستر ریشه زایی دست نخورده باقی بمانند و پا گرما خاموش شود و هنگامی که شرایط مناسب شد، در خزانه کاشته شوند.

تحقیقات انجام گرفته در خصوص ریشه دار نمودن قلمه پایه های رویشی سیب

بوذری (1374) روشهای تکثیر رویشی پایه های سیب مالینگ و مالینگ مرتون MM106 ، M26 ،M9  را بررسی و نتیجه گرفت که تیمار قلمه ها با هورمون نسبت به شواهد تاثیر زیادی در افزایش درصد ریشه زائی داشته و از بین تیمارهای مختلف هورمونی ،  مخلوط دو هورمون IBA  و NAA به نسبت 1000 پی پی ام از هر یک نسبت به کاربرد خالص مواد هورمونی در درصد ریشه زائی و سایر صفات مورد مطالعه مؤثرتر بود (2) عبادی (1379) عوامل مؤثر بر ریشه زائی قلمه های سیب پایه های ( M26 ، M9) را مطالعه و گزارش نمد که تیمار قلمه با هورمون IBA در مقایسه با شاهد تاثیر زیادی در افزایش درصد ریشه زائی داشته و تعداد ریشه ها با افزایش غلظت هورمون IBA  همواره افزایش نشان داد و حداکثر آن در اثر کاربرد IBM به غلظت 2000 قسمت در میلیون بدست آمد .در مجموع IBM  به غلظت 4000 قسمت در میلیون و قلمه های تهیه شده از انتهای شاخه در هر رقم بهترین نتیجه را نشان داد (7) در هندوستان پاندی و همکاران (1981) بهترین و مناسب ترین غلظت هورمون  IBA برای ریشه دار شدن قلمه های خشبی پایه های سیب  M25  ،M2 ، MM106،  را غلظت 2500 پی پی ام گزارش نموده اند.

در انگلستان هوارد و همکاران در سال 1985 از غلظت 2500 پی پی ام هورمون IBA  به مدت 5 ثانیه برای ریشه دار نمودن قلمه های برگدارپایه های سیب M9 ، MM106  استفاده نمودند. در ایتالیا اکچر و همکارانش در سال 1948 از غلظت 2500 پی پی ام هورمون IBA  مخلوط با پودر تالک را مناسب ترین غلظت برای ریشه دار شدن قلمه های تهیه شده از پایه های بذری سیب گزارش نمودند. در کانادا چونگ و همکاران در سال 1983 در پی بررسی های خود غلظت 4000 قسمت در میلیون هورمون IBA  را برای ریشه دار شدن قلمه های سیب کولتیوارهوپا مناسب تشخیص دادند.

در شوروی سابق استرو خوا در سال 1977 ، بهترین زمان برای تهیه قلمه های برگدار پایه های سیب MM106 ،M4 ، M5  را اوایل تیرماه گزارش نمود .

یوسف و عبداله (1986) در طول زمان های مختلف از 6 مهر تا 19 دی ماه قلمه های از پایه MM106 تهیه و با غلظت های مختلف IBA  از 0 تا2000 پی پی ام تیمار نمودند و نتیجه گرفتند که بهترین زمان تهیه قلمه 27 مهرماه و با غلظت های 500 تا 1000 پی پی ام IBA می باشد.

هانس (1990) طی آزمایشی جهت تگثیر قلمه ها سبز پایه های MM106 ، M26  قلمه های با طول 4 تا 8 سانتیمتر در فصل بهار در ماه های اردیبهشت و خرداد تهیه نمود و سپس با هورمون IBA تیمار نمود او نتیجه گرفت درصد ریشه زائی و تعداد ریشه در قلمه هایی که در ماه اردیبهشت تهیه شده بودند نسبت به خرداد بیشتر بود.