منشأ و انتشار گردو

گردو، گونه­ای از میوه­های آجیلی (مغزدار) و از جنس (Juglans) است که انواع وحشی یا بومی آن در چین، ژاپن، هند، ایران، آمریکای شمالی، مرکزی و جنوبی در امتداد کوه­های آند تا آرژانتین یافت می­شود. شش گونه از این جنس در آمریکا، فرانسه، و اغلب مناطق گردوخیز جهان وجود دارند که از لحاظ پایه و میوه مهم و مورد توجه­اند و تحت آزمایش قرار گرفته­اند. این شش گونه عبارتند از: J.regia L. ، J. nigra L ، J.hindsii ، J.cinerae L، J. magor Heller، J.sieboldiana که در بین آنها J. regia گونه­ای است ایرانی و معروف به گردوی ایرانی (Persian Walnut) است.

گردو در گذشته­های دور بسیار دور از فلات ایران به یونان و روم، و از آنجا به سایر نقاط اروپا برده شده است. پیش از سال 1562 میلادی، از این گونه ایرانی چند درخت در انگلستان کشت شده بود و بعدها مهاجران این گونه را از انگلستان به آمریکا بردند به همین دلیل گردوی ایرانی در آمریکا به گردوی انگلیسی (English Walanut) مشهور شده است. رومی­ها این گردو را میوه خدایان، بلوط ژوپیتر (Jupiter) یا ژویس گلانس (Jovis glans) می­نامیدند، که همین ژوگلانس (Juglans) امروزی است. حتی اکنون نیز بیشتر باغبان­های قدیمی آمریکایی گردو را به همان نام ایرانی یعنی گردوی ایرانی می­شناسند. انواع این جنس در محدوده مرزهای ایران و در کشورهای دیگر همسایه فلات ایران وجود داشته و از راه ایران از قفقاز به ترکمنستان نیز برده شده است. در حال حاضر غیر از درختان کهنسالی از این گونه که در سواحل اقیانوس اطلس یا آرام دیده می­شوند، نمونه­های کهن دیگری از گردو در نقاط مختلف گردوخیز جهان از جمله ایران نیز وجود دارند که قدمت و سن رویش آنها از سنین گردوهای موجود در آمریکا یا سایر مناطق فراتر می­روند.

گردو در ایران در عرض جغرافیایی 29 تا 39 درجه شمالی و طول جغرافیایی 45 تا 69 درجه شرقی، از زمین­های کم ارتفاع تا مناطقی با ارتفاع 2500 متر، به صورت اهلی یا وحشی در شمال و مرکز کشور ایران یافت می­شود، چنان که غیر از تویسرکان، تفرش و خوانسار که مرکز گردو در ایران­اند، تک درختانی از گردو در گوشه و کنار دره­های مرتفع ایران، در سه رشته کوه هزار مسجد، البرز و زاگرس وجود دارند. در الموت قزوین یا ریشخوار در شرق قوچان، یا دره­های شرقی و غربی کوه بینالود و یا در دامنه­های جنوبی کوه­های هزار و لاله­زار کرمان، به خصوص در روستای «هنزا» با 2500 متر ارتفاع از سطح دریا (در شمال ساردوئیه جیرفت) هم اکنون تک درختانی از گردو چنان کهنسال بر سر پا دیده می­شوند که سن برخی از آنها را بیش از 500 سال برآورد کرده­اند.